طاق باستانی شاه عباسی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی تاریخی و زمین باستان شناسی ژئوپارک طبس است. این طاق نمونه‌ای کم‌نظیر از دانش مهندسی سد‌سازی و خلاقیت ایرانیان باستان را به نمایش گذاشته و به دلیل دسترسی مشکل به محل این طاق، در شرایط بسیار سختی ساخته شده است. جایگاه ساخت طاق باستانی شاه عباسی در محلی از کال سردر انتخاب شده است که دره دارای کمترین پهنا بوده و سنگ‌های دو طرف دیواره، بیشترین استحکام و کم‌ترین شکستگی را دارند. بلندای این طاق حدود ۱۷ متر بوده و پهنای آن در قسمت پایین، حدود 3/35 متر است. احتمالاً به دلیل آخرین بازسازی‌هایی که در دوران شاه عباس روی آن صورت گرفته، به این نام شهرت یافته است.

نکته قابل توجه در این طاق چگونگی قرار گرفتن آجرهای آن است که به پهنای معینی محدود نشده، بلکه به‌صورت شعاعی تا بدنه کوه ادامه یافته و طاقی با مقاومت بسیار زیاد را ایجاد نموده است. نوع مصالح به کار رفته در این طاق، حاکی از آن است که طی چندین دوره مختلف مرمت و ساخته شده است. همچنین فضای خالی زیر طاق که امروزه مشاهده می‌شود، در گذشته بستر رودخانه در سطح بالاتری قرار داشته که در طول زمان و به دلیل فعالیت‌های زمین‌ساختی و بالاآمدگی منطقه، رودخانه بستر خود را فرسایش داده و عمیق‌تر شده است.

نظرات در خصوص ساخت طاق شاه عباسی و کاربرد آن:

– میرزا علی منشی باشی شاعر طبسی و منشی عمادالملک (حاکم طبس)، در خصوص این طاق نوشته است: شاه عباس، طاقی را در میان دو کوه ساخته است تا جلو سیلاب را گرفته و به تدریج به شهر طبس بیاورد. اما به احتیاط آن که این طاق شکسته و تمام طبس را آب ببرد از ادامه ساخت آن منصرف شده است.

– دکتر دانشدوست (نویسنده کتاب طبس شهری که بود)، بر این باور است که بنای طاق شاه عباسی برای ایجاد بند (سد) ساخته شده و باز بودن قسمت زیرین آن، روشی است که در گذشته برای ایجاد بندها به کار می‌برده‌اند. همچنین لوله‌های سفالین ایجاد شده در بدنه آن، نوعی روش آبگیری است که برای آن به کار رفته است. بدین صورت که در انتهای فصل تابستان و قبل از فصل بارندگی، سوراخ‌ها را می‌بسته‌اند و پس از بالا آمدن آب، به تدریج آن‌ها را باز می‌کرده‌اند.

برگفته از سایت tabasgeopark.com