نقاشی پشت شیشه

در یکی از بناهای قدیمی تهران با معماری سده اخیر ۱۳۰۹ خورشیدی، خانه دکتر شقاقی قرار دارد. این خانه در حال حاضر به موزه نقاشی پشت شیشه اختصاص دارد. نقاشی پشت شیشه از هنرهای بسیار قدیمی است. محل تولد و پیدایش این تکنیک احتمالا یکی از کشورهای چین، مصر یا روم باستان بوده است. قدیمی ترین نقاشی پشت شیشه متعلق به قرن سوم یا چهارم است. این اثر در کشور ایتالیا یافت گردیده است. این تکنیک در قرون وسطی در ایتالیا به ویژه در ونیز و جزیره مورانو بسیار مورد توجه قرار داشت. به تدریج از ایتالیا در سراسر اروپا از جمله آلمان، فرانسه، اتریش و … گسترش یافت.موزه نقاشی پشت شیشه ایران دومین موزه نقاشی پشت شیشه در جهان می باشد.

تاریخچه نقاشی پشت شیشه

در قرن هفدهم این نوع نقاشی به تدریج به یک هنر مردمی تبدیل شد و به منازل مردم نیز راه یافت. تاریخ ساخت و کاربرد شیشه های رنگی در ایران به دوره ایلامیان می رسد، اما تا کنون مدرک و نشانه قطعی از تزیین شیشه ها با رنگ یا نقاشی روی آنها بدست نیامده است. بر اساس شواهد و مدارک، هنر نقاشی پشت شیشه در ایران یک هنر وارداتی بوده است. بنابر روایات متعدد این هنر از طریق بندر ونیز وارد ایران گردیده است. موضوعات و طرح های مورد استفاده در ایران عبارتند از: حاشیه های رنگی، گل، گل و مرغ، مذهبی و تاریخی، نقوش انسانی، حیوانی، هندسی و تصاویر بناها و منظره ها، نوشته ها و خطوط قرآنی. روش کار در نقاشی پشت شیشه با نقاشی معمولی فرق دارد. در این روش ابتدا جزئیات و ظرایف کار، سپس به رنگ گذاری زمینه و رنگ های اصلی پرداخته می شود.

عمده ترین تفاوت این نوع هنر با نقاشی های دیگر حذف لایه های آستر، بستر و گاهی اوقات لایه بوم است. علاوه بر رنگ، استفاده از موارد ترکیبی چون کاغذ های رنگی، شبرنگ، نخ، الیاف ابریشم، چرم و … به عنوان پر کننده زمینه و گاهی طرح اصلی در میان هنرمندان این شیوه متداول است.

هنرمندان معروف نقاشی پشت شیشه

از نقاشان معروف این تکنیک در دوره زندیه آقا صادق، آقا نجف، آقا زمان. از دوره قاجاریه مهر علی، استاد احمر و از دوره ی پهلوی عبد الجلیل، عبد الخلیل، عبد النبی، عبد الحمید. و از دو دهه اخیر امیر رحیمی، مهین عظیما، محمد فراهانی، محمد علی ذوالقدر … را می توان نام برد.

تکنیک دیگر که با تراشیدن بخش های نقره ای یا جیوه ای آیینه صورت می گیرد، نقاشی پشت آیینه نام دارد. در این تکنیک و نقاشی پشت شیشه به علت اجرای طراحی معکوس نیاز به مهارت و قدرت قلم و طراحی و ظرافت های ویژه ای است.