خانه طباطبایی توسط سید جعفر طباطبایی نطنزی از تجار بین‌المللی فرش دستباف در سال 1213 هجری شمسی ساخته شده است. وی فرش‌های نفیسی را به روسیه و هند صادر می‌کرد.
این بنای تاریخی در زمره یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین خانه‌های تاریخی کاشان و ایران قرار گرفته است و از شاهکارهای هنر معماری قدیم به شمار می‌رود، به همین سبب آن را عروس خانه‌های ایران نامگذاری کرده‌اند.
این خانه مجلل در جوار بقعه امامزاده سلطان امیر احمد توسط معمار معروف کاشانی، استاد علی مریم، در مدت 10 سال ساخته شد. خانه بروجردی و تیمچه امین الدوله از دیگر شاهکارهای استاد علی مریم، معمار نامی دوران قاجار است.
همچنین نقاشی‌های خانه و طراحی گچ‌بری توسط ميرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنيع الملک (عموی کمال‌الملک) که هنرمند بزرگ و نقاش‌باشی دربار ناصرالدین شاه قاجار به انجام رسید. صنيع الملک به دلیل مراوداتی که با صاحب خانه داشت این کار را بر عهده گرفت و همین امر بر ارزش و اعتبار خانه طباطبایی افزوده است.
به دلیل آنکه صاحب خانه در کار تجارت فرش بود کلیه‌ی نقوش گچ‌بری از نقش‌های فرش ایرانی و گل و مرغ اسلیمی الهام گرفته شد و در نهایت شکوه اجرا گردید.
به طور کلی خانه‌های بزرگ به صاحبان متمول خود این فرصت را می‌دادند تا علاوه بر خودشان، فرزندان آنان نيز پس از ازدواج در همان خانه زندگی کنند. علاوه بر این، محلی برای تجارت و برگزاری مراسم نیز بوده است.
این خانه سه بخش مجزا و مستقل دارد اما معمار آن به شیوه‌ای هنرمندانه، هر سه را به یکدیگر مرتبط نموده است. این سه بخش شامل اندرونی، بیرونی و بخش مخصوص خدمه می باشد.
عمارت اندرونی مخصوص زندگی صاحب‌خانه و خانواده‌اش در نظر گرفته می شد. عمارت بیرونی ویژه پذیرایی از مهمانان و برگزاری مراسم مذهبی و بخش خدمه در اختیار خدمه قرار گرفته بود که از بخش‌های مختلفی مانند مطبخ، اصطبل، انبارهای سوخت و مواد غذایی تشکیل شده بود.
این خانه با مساحتی حدود 4700 متر مربع شامل ۴۰ اتاق، ۴ حیاط، ۴ سرداب (زیرزمین) و ۳ بادگیر در آن می باشد. از میان ۴ حیاط، یک حياط مرکزی متعلق به قسمت بيرونی و دو حياط متعلق به اندرونی و يک حياط متعلق به خدمه در نظر گرفته شده بود.
معماری خانه:
معماری خانه به شیوه گودال باغچه، حجاب‌دار، متقارن و درونگرا است. در شیوه گودال باغچه خانه را در موقعیتی گود و حدود یک طبقه پایین تر از سطح زمین می‌سازند. معماران این شیوه را بیشتر در مناطق کویری و برای تامین خاک مورد نیاز برای ساخت خشت‌های بنا، سهولت امکان دسترسی به آب قنات، عایق کردن خانه در برابر حرارت و صدا و افزایش مقاومت در برابر زلزله به کار می‌گیرند.
آب مورد نیاز ساکنان خانه طباطبایی نیز از ۲ رشته قنات به نام‌های دولت‌آبادی و نصرآبادی تامین می‌گشته است.
در معماری حجاب دار از محیط بیرونی خانه به درون آن دید وجود ندارد و تمام پنجره‌های خانه به فضاهایی همچون حیاط و ایوان‌های سرپوشیده باز می شوند.
در شیوه درونگرا بیشتر به فضای درونی خانه توجه می‌شود و نمود بیرونی ساختمان از کوچه چندان جالب توجه نمی‌باشد. استفاده از آن شیوه در گذشته و به ویژه در مناطق کویری ایران بسیار مرسوم بوده و ریشه در اعتقادات مردم داشته است. آنها اعتقاد زیادی به چشم خوردن داشتند و به همین دلیل سعی می‌کردند که نمود بیرونی خانه‌هایشان خیلی به چشم نیاید. از سوی دیگر صاحبان خانه‌های مجلل بسیار مردمی رفتار می‌کردند و معتقد بودند که شکوه بیرونی خانه نوعی به رخ کشیدن ثروث محسوب می‌شود.
