خانه تاریخی پیرنیا (موزه مردم‌شناسی کویر نایین) یکی از مهمترین منزل‌های سنتی شهر نایین است. این خانه الگویی از معماری و هنر خانه‌های تاریخی منطقه و کویر مرکزی ایران محسوب می‌گردد. این بنا که متعلق به دوران صفویه بوده از چندین خانه با کاربردهای متفاوت و مخصوص ساخته شده بود.
این خانه به عنوان خانه حاکم نایین مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در ابتدا شخصی به نام قاضی نورالهدی در این خانه زندگی می‌کرده و در دوره قاجار به خاندان پیرنیا رسیده و میرزا احمدخان پیرنیا حاکم نایین در این خانه زندگی می‌کرده است.
مهمترین ویژگی هنری خانه تاریخی پیرنیا وجود نقاشی‌های دیواری و گچبری‌های بسیار زیبا در ایوان شاه‌نشین، اتاق تشریفات و اتاق مخصوص حاکم است. این گچبری‌ها شامل قاب‌های متعددی بوده و داستانهای هفت پیکر نظامی شامل داستانهای خسرو و شیرین، يوسف و زلیخا، صحنه‌های شکارگاه، داستانهای عاشقانه و خیالی را به نمایش گذاشته است. تركيب تزیینات معماری و گچبری‌ها و ،نقاشی‌ها زیبایی زاید الوصفی را به تصویر کشیده است
یکی از بخشهای مهم این بنا ، وجود فضای گودال باغچه در مرکز حیاط بوده که به عنوان تابستان نشین خانه و به جهت دسترسی به آب قنات حفر گردیده است.
این خانه به سال ۱۳۴۹ توسط وزارت فرهنگ و هنر خریداری و سال 1356 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پس از انجام مرمت‌های مورد نیاز خانه پیرنیا در سال ۱۳۷۳ به موزه مردم‌شناسی کویر نایین تبدیل گردید. در این موزه بازدیدکنندگان از طريق اشيا، لوازم، وسایلی که در جای جای فضاهای خانه، قرار گرفته با فرهنگ مردمان کویر و حاشیه کویر آشنا می‌شوند. این لوازم شامل وسایل کشاورزی، ادوات نظامی، پوشاک، صنایع و هنرهای سنتی است. همچنین در این موزه می‌توانید با آداب و رسوم و اعتقادات مردمان بومی منطقه نیز آشنا می‌شوید.
